طرح بته:

درباره ریشه تقشمایه بته نظرات گوناگونی مطرح شده است. شباهت این نقش با شعله مقدس آتش زرتشتیان، میوه کاج، قطره‌آب، سرو، شاخه نخل، پرنده مهر و... دیدگاههای متفاوتی را درباره منشاء بته ایجاد کرده است.

نقشمایه بته در طرحهای فرش در اندازه‌ها و شکلهای گوناگونی به چشم می‌خورد. گاهی چنان بزرگ است که چند بته برای پوشش سطح فرش کفایت می کند اما در بیشتر موارد به اندازه‌های کوچک در ردیفهای موازی در متن فرش و یا به دنبال هم در حاشیه آن دیده می‌شود که گاهی در سبک شکسته نیز استفاده می‌شود.

طرح بته معمولاً در فرشهای کرمان، سسندج، همدان، کاشان، سرابند و قم دیده می‌شود و معروفترین گونه‌های آن عبارتند از: بته‌جقه، بته ترمه، بته مادر و فرزند، بته سرابندی، بته قلمکار اصفهانی، بته کردستانی یا هشت‌پر.

 

طرح ماهی درهم (هراتی):

از آنجا که نخستین نمونه‌‌های این طرح در هرات به دست آمده است، به این طرح «هراتی» نیز می‌گویند. طرح ماهی درهم از دو نگاره ماهی و یک گل در میان آنها تشکیل شده است. در برخی مناطق غربی ایران، گل میانی در وسط یک لوزی قرار دارد و چهار ماهی یا چهار برگ خمیده همانند خمیدگی کمرماهی در کناره بیرونی چهار ضلعی لوزی بافته می‌شود.

استان مرکزی، خراسان، همدان، بیجار و سنندج جایگاه اصلی طرح ماهی درهم به شمار می‌آیند.

 

طرح درختی

نقش گیاهان و درختان به دلیل مقدس بودن آنها نزد ایرانیان باستان، همواره مورد توجه قالیبافان بوده است و امرزه نیز نقش درختی همچنان در بسیاری از نقاط ایران بافته می‌شود اما کارشناسان ریشه اصلی این طرح را در راور کرمان می‌دانند.

طرح درختی برپایه عنصرهای مورد استفاده در آن به نقشهای گوناگونی تقسیم می‌شود که طرح حیوان‌دار (جانوری)، سبزیکار (آب نما)، ترنج‌دار، سروی، سراسری و لچک‌وترنج از آن جمله‌اند.

 

درختی حیوان‌دار

در این طرح در میان شاخ و برگهای درختان، پرندگانی به چشم می‌خورند و در پای درختان نیز حیواناتی در حال چرا و استراحت دیده می‌شوند.

 

درختی شکارگاه

اگر در متن و حاشیه طرح درختی، شکارچیانی سوار بر اسب و یا پیاده در حال صید دیده ‌شوند، طرح درختی به شکارگاه موسوم می‌شود.

 

درختی سبزیکار

اگر در میان فرش، برکه آبی که معمولاً با رنگ فیروزه‌ای مشخص شده‌است دیده شود، طرح فرش را درختی سبزیکار یا آب نما می‌خوانند. در این طرح شکل کلی درخت ترسیم نشده و شاخه‌ها و ساقه‌های پرگل درختان هستند که عناصر غالب و اصلی طرح را تشکیل می‌دهند.

طرح درختی سبزیکار از طرحهای معروفی است که حدود 60سال پیش از راور کرمان به مجموعه طرحهای زیبای فرش ایران راه یافت و امروزه بافندگان کاشان، اصفهان، تبریز، قم و تهران به بافت این طرح علاقه‌مند هستند.

گفتنی است بسیاری از اروپاییان نقش درخت در فرش را به فال نیک گرفته و آن را نشانه‌ای از تداوم عمر و خوشبختی و سعادت می‌دانند.

 

طرح‌بندی:

اگر نقشمایه‌ یا نقش کوچکی از طرح در متن فرش در جهتهای طولی و عرضی تکرار شده باشد، طرح را بندی می‌نامند.

معروفترین طرحهای بندی عبارتنداز: بندی ورامین (میناخانی)، بندی اسلیمی، بندی بازوبندی (شیرشکری)، بندی کتیبه‌ای و بندی شاخ گوزن حیوان‌دار

 

بندی میناخانی

نمونه‌های قدیمی این طرح در نقشه‌های دیرسال منطقه کردستان، بیجار و ساوجبلاغ دیده شده است.

طرح میناخانی از جمله طرحهای یکنواختی است که تمام متن فرش را می‌پوشاند و در بسیاری از مناطق ایران از جمله همدان، چهارمحال و بختیاری، هریس و قائنات بافته می‌شود.

 

بندی اسلیمی:

در این طرح نگاره‌ها و خطوط اسلیمی به هم پیوسته و با ترکیب گلهایی همچون ختایی و یا شاه‌‌عباسی زمینه فرش را پر می‌کند.

 

بندی بازوبندی

نام این طرح از تزیینات بازوبندها و کمربندهایی می‌آید که ایرانیان در گذشته به پهلوانان و ورزشکاران هدیه می‌کردند. نقش قابها و نقاشی‌های این هدیه‌ها منبع الهام طراحان فرش بوده و با تکرار این نقش‌ها، فرشهایی زیبا عرضه شده‌است.

 

بندی کتیبه‌ای:

در این طرح قابهای هندسی شکل چند ضلعی مزین به گلهایی به چشم می‌خورند که گاه دو قاب با یک گل چندپر و گاه با یک پاره‌خط به هم پیوسته‌اند.

بندی شاخ گوزن حیوان‌دار:

شاخ پرپیچ و خم گوزن از پایه‌های اصلی تشکیل دهنده طرح بندی شاخ گوزنی است. در متن این گونه طرحها، گلهای طراحی شده با برگ‌ها و غنچه‌هایشان به وسیله نقشی که بی‌شباهت به شاخ پرپیچ و خم گوزن نیست، محدود می‌شوند و گلهای طراحی شده به تناوب در سرتاسر متن وبه طور قرینه قرار می‌گیرند.

در طرح‌بندی شاخ گوزن حیوان‌دار، حیوانات بسیار کوچک و ظریفی مانند آهو و گوزن در جای‌جای متن و کنار گلها دیده می‌شوند. حواشی اینگونه نقشها را اغلب با خطوط پیچان و اسلیمی‌‌های ظریف گه گلهال ریزی را در بر گرفته‌اند تزیین می‌کنند.

طرح های فرش ایران 1

طرح های فرش ایران 3

رییس مرکز ملی فرش ایران از بیمه ۴۸۰ هزار قالی باف در سراسر کشور خبر داد و گفت: قالی باف های فعال جایگزین حذف شدگان بیمه قالی بافی تامین اجتماعی می شوند.

دو هزار و صد سال پیش شاهزاده خانمی از چین با یکی از پادشاهان آسیای میانه عروسی می‌کند و تخم نوغان و بذر توت را زیر موهای ابریشمی و بلندش قایم می‌کند.(به‌خاطر آنکه خروج بذر توت و نوغان از چین ممنوع بود) و به خانه شوهر می‌آورد و از آن به بعد پرورش کرم ابریشم و کشت درخت توت در ایران بزرگ رواج پیدا می‌کند و ایران می‌شود کارخانه تولید پارچه‌های حریر و مخمل برای بازار جهانی.بدین ترتیب حدود 2 هزار سال ابریشم خام از شرق وارد این کارخانه می‌شده است و پارچه‌های زری و مخمل، تولید و به غرب صادر می‌شده است. تا صحبت از صنایع دستی می‌شود صنایعی ابتدایی و بدوی یادمان می‌آید ولی با دیدن یک دستگاه ابریشم‌بافی می‌فهمید که تمام تصورات شما اشتباه بوده و اینکه ما قبل از غربی‌ها یک جامعه صنعتی و تولیدکننده بوده‌ایم. بیشترین کارگاه‌های ابریشم‌بافی در ایران، به ترتیب در شهرهای کاشان، یزد، ‌اصفهان، هرات، تبریز، رشت و مشهد بوده‌اند که امروز از آن همه کارگاه بافندگی، ‌فقط 9 دستگاه زری‌بافی و 3 دستگاه مخمل‌بافی در کارگاه‌های میراث‌فرهنگی کاشان و اصفهان و تهران و 20 دستگاه شعربافی در کوچه‌پس‌کوچه‌های کاشان باقی مانده که همه بافندگان آنها هم بالای 70 سال دارند.خدا کند به‌زودی زود و قبل از درگذشت این استادکاران، ثروت نفت تمام شود تا ما سراغ ثروت‌های دیگر این سرزمین برویم؛ آمین یا رب‌العالمین.
بد نیست بدانید
فردوسی مخترع ابریشم‌بافی را جمشید می‌داند و می‌گوید:
ز کتان و ابریشم و موی قز / قصب کرد پرمایه دیبا و خز
و مردم را بیاموخت‌شان رشتن و تافتن به تار اندرون پود را بافتن
به قول تاریخ‌نویسان یونانی، آماستریس – ملکه خشایارشا –بافنده پارچه‌های جامه‌های شاه بوده و همچنین در افسانه‌های چینی آمده که اولین‌بار زن امپراتور افسانه‌ای چین «هوانگ تی» معروف به «روح توت» پرورش کرم پیله و بافتن پارچه‌های ابریشمی را باب کرد.
دارایی‌بافی نیز نوع دیگری از شعربافی است که در لاتین به آن «ایکات» می‌گویند. از دارایی به عنوان پرده استفاده می‌شده و می‌گویند به خاطر رنگ‌های شفاف و تند قرمز و سبزش ضدحشره بوده است.
با ارزش‌ترین سوغاتی که یک غربی می‌توانسته با خود به کشورش ببرد تکه‌ای از همین پارچه‌ها بوده است؛ پارچه ابریشمی، پارچه ابریشم زربفت و مخمل ابریشمی
در عصر صفوی فقط در کاشان 30 کارخانه در کار تهیه خلعت‌ها و پارچه‌های گرانبها بوده‌اند و در آران فقط هزار نفر ابریشم می‌بافته‌اند.
هرودوت – مورخ یونانی – می‌گوید: رومیان به خاطر زیبایی زربفت‌های ایرانی همه‌ساله مبالغ هنگفتی می‌پردازند. و ادیب بیضایی شاعر قرن اخیر می‌گوید:
نساج اروپایی در پرده دل پیچد/ زین شهر به دست آرد گر پارچه خلقان
مخمل، نوعی پارچه ابریشمی پرزدار و نوع پیشرفته‌تر و پرکارتر آن، مخمل برجسته است که از زری هم قیمتی‌تر است.
استاد سیدخلیل‌یالله یکی از چند مخمل‌باف باقیمانده در ایران است که در کارگاه میراث فرهنگی کاشان 2 دستگاه مخمل‌بافی دارد؛ می‌گوید: «تا60 سال پیش در همین محله «دروازه اصفهان» کاشان حدود 800کارگاه مخملبافی بود. من شاگرد محمدصادق بوستانی بودم و خارجی‌هایی که می‌آیند اینجا، به من تعظیم می‌کنند؛ به من که نه، به قدمت چندهزارساله مردم هنرپیشه ایران». تقریبا یک‌سوم مردم کاشان در سال‌های نه‌چندان دور، شعرباف بوده‌اند. شعر به معنای مو است و به خاطر شباهت تارهای ابریشم به مو این اسم را رویش گذاشته‌‌اند.
شعربافی بعد از قالی‌بافی رایج‌ترین حرفه در کاشان بوده است و هنوز کارگاه‌هایی در محلات قدیم باقی مانده که پیرمردها در آنها پشت دستگاه‌های شعربافی تارها را می‌بافند و هرچندبار که شکل کار دستگاه را توضیح می‌دهند کمتر می‌فهمی؛ دستگاهی به ظرافت یک دستگاه پیانو و پیچیدگی دستگاه چاپ. به هر دستگاه شعربافی یا مخمل‌بافی کارخانه می‌گفتند. مصرف‌کننده فعلی این پارچه‌ها کردهای ایران و عراق هستند که به عنوان سربند یا کمربند از آن استفاده می‌کنند.
این هم عکسی است از استاد حبیب‌الله طریقی- استاد زری‌بافی-که در سال 1309 به همراه شاگردانش از کاشان به تهران فراخوانده شده بودند. استاد طریقی در سال 1308 شمسی برای رضاشاه یک پارچه زری بافت خود را می‌فرستد و رضاخان خوش‌اش می‌آید (جدش استاد محمدتقی نقشبند هم برای فتحعلی‌شاه پارچه‌ای زربفت فرستاده بود و توجه شاه را جلب کرده بود و زری‌ بافی را از انقراض نجات داده بود).
بعد از آن استاد طریقی با شاگردانش به تهران احضار می‌شوند.او ابتدا در کاخ گلستان 4 دستگاه زری راه می‌اندازد و بعد به اداره صنایع قدیمه می‌رود و 18 دستگاه زری‌بافی را راه می‌اندازد. بعد از او هم پسرش استاد محمد طریقی راهش را ادامه می‌دهد.
پارچه زری‌بافت آدم را یاد موسیقی ایرانی می‌اندازد.هماهنگی رنگ‌ها و ترکیب گلابتون و ابریشم مثل گوشه‌ها و نغمه‌های موسیقی ایرانی است. برای بافت یک پارچه زری، یک استاد نقشبند و یک بافنده و یک شاگرد گوشواره‌کش که بالای دستگاه می‌نشیند لازم است. نقشبند نقش را روی کاغذ پیاده می‌کند و چگونگی بافت را به بافنده می‌گوید و گوشواره‌کش نقشه را جابه‌جا می‌کند.
در سال 1809 شارل ماری فرانسوی دستگاه ژاکارد را به جای شاگردی که بالای دستگاه باید می‌نشست اختراع می‌کند. با این همه نمی‌شود روزانه از6 سانتی‌متر بیشتر زری بافت.
قیمت پارچه زری تا متری یک میلیون تومان است و دلیل بالابودن قیمت آن هم بیشتر از آنکه به خاطر نخ گلابتون باشد به دلیل دقت و حوصله زیادی است که صرف بافتن آن می‌شود. این پارچه‌ها برای تن‌پوش درباریان به کار می‌رفته و همچنین هدیه همیشگی پادشاهان ایران برای نمک‌گیرکردن پادشاهان دیگر کشورها بوده است.
این زربفت احتمالا در کارگاه غیاث‌الدین نقشبند بافته شده و الان در موزه واشنگتن است. غیاث‌الدین نقشبند از یزد و محمدتقی نقشبند از کاشان2 استاد عمده زری‌باف ایران بوده‌اند؛ اولی در زمان شاه‌عباس و دومی در دوره فتحعلی‌شاه برای دربار کار می‌کرده‌اند و هر دو احیاکننده این هنر بعد از رکودی چندین‌دهه‌ای بوده‌اند.
از دیگر استادان این هنر خواجه بهاءالدین نقشبند مؤسس فرقه نقشبندیه است. همیشه در تاریخ ایران استادان نقشبند طبقه‌ای ممتاز و شاعر مسلک بوده‌اند و این شعری است از غیاث‌الدین نقشبند که وقت تمام‌شدن پارچه زربفتی که برای شاه‌عباس آماده کرده بوده سروده است:
ای شاه سپهرقدر خورشیدلقا / خواهم ز بقا ز قدعمر تو قبا
این تحفه به نزد چون تویی عیب من است / خواهم که بپوشی ز کرم عیب مرا
دستگاه گلابتون‌سازی: چله یا تار پارچه زربفت از ابریشم خالص است و پودهای آن از ابریشم رنگی. یکی از پودهای این نوع پارچه نخ گلابتون است که نخی ابریشمی است که با طلا یا نقره روکش می‌شود. گلابتون‌سازی برای خودش کاری است که در 2 نوع زرین و سیمین و با دستگاه جالب گلابتون‌سازی انجام می‌گیرد.
آقای غفار سردابی، زیلوباف کارگاه میراث فرهنگی کاشان است. او می‌گوید: «من از 5سالگی زیلوبافم. زیلو چون از پنبه است برای آب و هوای گرم شهرهای کویری مناسب است چون هیچ‌وقت بید نمی‌زند؛ یعنی مثل قالی‌های پشمی نمی‌پوسد.من در کارگاه آقای زیلوباف که یکی از بزرگ‌ترین کارگاه‌های زیلوبافی ایران بوده است و الان تعطیل است کار می‌کردم». مرکز زیلوبافی، میبد یزد است

منبع :http://www.persiancarpetassociation.com

دومین مرحله ازمون هماهنگ سال 1394 سازمان فنی و حرفه ای در تاریخ جمعه  1394/03/22   به صورت همزمان در کشور برگزار می گردد . حرفه آموزان گرامی آموزشگاه پنج پر  می تواننداز روز دوشنبه 1394/03/18 با مراجعه به سایت http://azmoon.portaltvto.com کارت آزمون خود را دریافت نمایند .

قابل توجه حرفه آموزان گرامی  آموزشگاه آزاد فنی و حرفه ای پنج پر به آدرس جدید خود واقع درمیدان رازی – خیابان قلی زاده – کوچه رشید زاده – پلاک 21  منتقل گردید .

تلفن تماس :        33572350 -013        و        09360503310       

به ازای هر یک از افراد لغو بیمه شده در فرایند بازرسی های مرتبط با بیمه قالیبافی، یک قالیباف جدید دارای شرایط جایگزین می شود.
    به گزارش روابط عمومی مرکز ملی فرش ایران، در نشست مشترک وزرای صنعت، معدن و تجارت و تعاون، کار و رفاه اجتماعی مشکلات موجود در فرایند اجرای قانون بیمه قالیبافان، بررسی شد.