طرح محرابی

شکل محراب، الهام بخش طراحان فرش در به وجود آوردن این طرح بوده است. فرشهایی که با برخورداری از طرح این طاقهای هلالی بافته می‌شوند، معمولاً صحنه‌های شکار ندارند چرا که در طرح آنها کوشش می‌شود قداست محراب عبادت به بیننده القا شود و با برخورداری از درختها و گلها، بهشت موعود را در چشم بیننده تداعی کند.

طرح محرابی براین پایه که در تزیین آن ستونهای نگهدارنده طاقها مورد استفاده قرار گرفته باشند و یا قندیلی از طاق محراب آویخته باشد و یا از درختها و گلدانهایی برای تزیین متن استفاده شده باشد، به ترتیب به طرح محرابی ستوندار، قندیلی، درختی، و گلدانی تقسیم می‌شود.

طرح محرابی بیشتر در میان بافندگان قم، کاشان، اصفهان و بلوچی رایج است.

طرح محرمات

در صورتی که متن فرش به نوارهایی با عرض مساوی و با رنگهای مختلف و مزین به نقشمایه‌های کوچکی تقسیم شود به طوری که زمینه فرش به صورت راه راه به نظر آید، به آن طرح محرمات می‌گویند.

این طرح که در برخی نقاط به آن «قلمدانی» نیز گویند، در کردستان، تبریز وقم مورد توجه بافندگان قرار دارد.

طرح افشان

در طرح افشان خبری از قالبهای مرسوم برای جداسازی نقوش در فرش نیست و لچک و ترنج و بند و... وجود ندارد و اجزای تشکیل دهنده طرح به صورت پراکنده ولی با فواصل منظم از هم قرار دارند.

طرح افشان بنا بر استفاده از گلها و گیاهان و حیوانات به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که از آن جمله‌اند: افشان اسلیمی، افشان ختایی، افشان بندی، افشان شاه ‌عباسی و....

طرح شخصیتها و آثار تاریخی

شکل اساسی این طرح‌ها را همانگونه که از نام آنها برمی‌آید، مناظری از ابنیه و تصاویری از شخصیتهای معروف تشکیل می دهد.

تصاویر پادشاهان افسانه‌ای، پهلوانان باستانی، شخصیتهای سیاسی دنیا، بناهای کهن همچون تخت جمشید و... از اینگونه طرحها هستند که در فرش نقش بسته‌اند.

طرح گلفرنگ

عناصر تشکیل دهنده این طرح، گلهای سرخ با گلبرگهای منظم پنج تا هشت‌پر به صورت دسته گل هستند که در سراسر زمینه فرش تکرار شده‌اند.

گلفرنگ گاهی درون گلدان و گاهی بدون آن طراحی می‌شود و گلفرنگ بیجار، ترنج ‌دار، بازوبندی، دسته‌ گل و مستوفی و... از گونه‌های آن هستند.

گلفرنگ مستوفی

واژه مستوفی، لقبی بوده است که شاهان قاجار به منشی‌ها و کارگزاران خود اعطا می کرده‌اند.

بافت اینگونه طرحها که در اراک، تبریز و بیجار متداول است، به یکی از مستوفیان دوره قاجاریه که احتمالاً سفارش دهنده آن بوده نسبت داده می‌شود. پایه این طرح را لوزی‌هایی در ترکیب گلفرنگ‌ها و شاخه‌های زینتی تشکیل می‌دهند و گاهی نیز خطوط اسلیمی را برای آرایش مضاعف دسته گلها به کار می‌برند به گونه‌ای که دسته‌ گلهای فرنگ را به هم پیوند می‌دهند.

گلفرنگ لچک و ترنج:

در این طرح گرداگرد ترنج مرکزی را اغلب دسته‌ای از گلهای سرخ و گلدانهای گلفرنگ فرا می‌گیرد. تمایز کامل نقش و رنگ لچکها از طرح و متن، فضایی بیضی شکل را به وجود می‌آورد که ترنج میانی در آن خودنمایی می‌کند.

حاشیه‌های بزرگ در این طرح، کمابیش نقوش و رنگهای متن اصلی را بازتاب می‌دهد.

طرح اقتباس.

در این گونه از طرحها، طرحهایی از مناطق فرشبافی مجاور ایران که روزگاری جزیی از خاک ایران بوده‌اند همچون ترکیه، قفقاز، افغانستان و... گرفته شده و با تغییراتی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اقتباسی قفقاز

نقش اینگونه طرحها با اقتباس از نقوش سنتی قفقازی، در زمره دسته فرشهای ذهنی بافت ایلیاتی است که بیشتر در شمال شرقی ایران و در منطقه ترکمن صحرا تولید می‌شود.

اقتباسی گوبلن

نقش‌های این طرح پر از گلهای پنج پر و هشت پر (گلفرنگ) است وبی شباهت به گوبلنهای فرانسوی نیست.

معمولاً کف این طرحها ساده است و حاشیه اصلی همیشه از خطوط صاف و مستقیم پیروی نمی‌کند.

این طرح نخستین بار در راور کرمان بافته شد.

طرح تلفیقی

هنرمندان با الهام از نقوش گوناگون و تلفیق نقشمایه‌های موزون آنها با یکدیگر، نقشهای بدیعی را می‌آفرینند که به طرحهای تلفیقی موسومند.

این طرحها از الگو و رنگهای خاصی پیروی نمی‌کنند و انتخاب آنها به سلیقه طراح و نقاشی بستگی دارد به گونه‌ای که گاه طرحهای بته‌جقه، گلفرنگ، قابها، کتیبه‌ها و گلدانها در یک فرش گردهم می‌آیند.

طرحهای تلفیقی انواع گوناگونی دارند که شاخه پیچ ترنجدار، سلسه‌ای ترنجدار، لچک ترنج گلدانی، بند اسلیمی، ترنجی دسته‌گل، ترنجی کف ساده و.... از آن جمله‌اند.

طرح های فرش ایران 1

طرح های فرش ایران 2