فرش پازریک
یکی از قدیمیترین فرشها که به وسیلهٔ پرفسور رودنکو در سال ۱۹۴۹ میلادی در منطقه پازیریک سیبری در نزدیکی مرز مغولستان در میان یخها کشف شد فرش پازریک می باشد. این فرش که ابعاد آن ۸۳/۱×۲ متر میباشد و ۲ میلیمتر قطر دارد و در هر دسیمتر مربع ۳۶۰۰ گره دارد. در این فرش از رنگهای قهوهای مسی، سبز روشن و زرد استفاده شده است. طرح آن ترکیبی از طرحهای آشوری، هخامنشی و سکائی میباشد.
طرح زمینه آن شامل گلهای ۴ پر آشوری میباشد و پس از یک حاشیه که از گلهای تقریباً ۴ گوش تشکیل شده است، یک ردیف از سواران ایرانی به چشم میخورد . طرح سواران و کلاه مخصوص آنها اصالت ایرانی آن را نشان میدهد و نقوش آن با اشکال متداول در دوران هخامنشی و نقوش تخت جمشید مشابهت دارد. در انتهای حواشی فرش، جانواران بالدار افسانهای دیده میشود. نوع گره آن ترکی است و حدود ۵ قرن قبل از میلاد بافته شده است.
طرح و گره این فرش نشاندهنده آن است که این فرش اولین تجربه بافندگان آن نبوده ودوران تجربه و کمال را پشت سر گذاشته است. این فرش هم اکنون در موزه ارمیتاژ سنپترزبورگ نگهداری میشود.
رنگ های این قالی که قرن های متمادی در زیر توده های عظیم یخ مدفون بوده است در پی گذشت ایام به سایه های صورتی روشن و سبز کم رنگ تبدیل شده است اما تحقیقات به عمل آمده استفاده از نیل برای رنگ آبی و بهره گیری از قرمز دانه برای رنگ قرمز را به اثبات رسانده است و وجود 6 ردیف نقش که هر یک ویژگی های خاص ایرانی خود را بیان می دارد ، همه و همه نشانگر بافت این فرش تاریخی و نفیس در ایران باستان را دارد.
نقش ها از متن فرش به حاشیه عبارت است از :
1- 24 مربع که در داخل هر کدام ستاره ای هشت پر قرار دارد.
2- تصاویر حیوانی افسانه ای شبیه به شیر بالدار معروف به گریفین که از حیوانات اسطوره ای دوران هخامنشی و ایران باستان است .
3- نقش 24 رأس گوزن شاخ پهن این حیوان بومی ایران است.
4- حاشیه ی دیگری دارای ستاره های شبیه به ستاره های هشت پر زمین.
5- حاشیه ای دارای 28 تصویر از اسب سوارانی که به طور دو نفر در میان به تناوب بر روی اسب ها نشسته یا در کنار آن ایستاده اند نقوش مذکور در سنگ تراشی های تخت جمشید ، مکرر دیده می شود.
6- در ردیف آخر ، مجدداً همان تصویر حیوان افسانه ای بالدار قرار دارد. بسیاری از صاحب نظران ایرانی و خارجی بر این عقیده اند که با توجه به درجه ی کمال در بافت این قالی ، وجود رنگ های متنوع و رنگ آمیز دلپذیر و ابعاد مناسب که در بافت رعایت شده است :
اولاً باید قرن ها پیش از بافت این قالی ، سابقه و سنت قالی بافی وجود داشته باشد .
ثانیاً به دلایل ذکر شده در فوق ، این قالی ، نمی تواند یک بافت عشایری باشد .