لچک و ترنج
در بیشتر فرش‌های ایران نقش لچک و ترنج دیده می‌شود. به طور معمول نقش ترنج در وسط فرش قرار دارد و شکل آن ممکن است دایره، بیضی، لوزی و یا چند پره باشد. اندازه ترنج در فرش‌های نقاط مختلف تغییر می‌کند به عنوان مثال در قالیچه‌ها و قالی‌های بافت اصفهان، کاشان، نائین و آباده ابعاد آن کوچک و در فرش‌های تبریز، هریس و مشهد تا حددی بزرگ تر است. در برخی از طرح‌های ترنج دار به جای ترنج واحد میانی دو تا سه ترنج کوچک در امتداد یک خط عمودی بیشتر در شکل‌های ه ندس و گاهی چندین ترنج در متن فرش با فاصله‌های منظم دیده می‌شود (نمونه فرش چند ترنجی چلسی)
در بالا و پایین ترنج میانی بیشتر دو سر ترنج بافته می‌شوند که در اصطلاح طراحان، شمشه و یا کلاله نامیده می‌شوند. گاهی ممکن است این کلاله‌ها به تعداد زیاد تمامی محیط ترنج را در بر گیرند. از آنجایی که برخی از این شمشه‌ها شکل خربزه را تداعی می‌کنند در اصطلاح آن را ترنج خربزه ای می‌نامند (نمونه ترنج فرش تاریخی اردبیل)، در حد فاصل ترنج در سر ترنج گاهی شکلی به نام کتبیه ترسیم می‌شود که در آن ممکن است نام اشخاصی نوشته شود.
به یک چهارم نقش ترنج میانی و یا شکلی مشابه و یا اکثراً متفاوت با آن در چهار گوشه متن فرش در اصطلاح قالی باف‌ها لچک می‌گویند و اگر این لچک‌ها توأم با ترنج باشند طرح را لچک و ترنج می‌نامند.
هرگاه چند ترنج در داخل یکدیگر قرار گرفته باشند ترنج را تو د رتو و یا به عبارتی کاسه نیم کاسه می‌نامند. در صورتی که لچک‌ها با گردش اسلیمی‌ها و یا خط‌های هم بند دیگری در داخل متن فرش پیشرفت نموده و در کنار حاشیه به یکدیگر متصل شوند در اصطلاح به آن طرح سلسه و یا طرح طره ای می‌گویند.(مانند برخی از فرش‌های مشهد و اصفهان).
بر گرفته از کتاب افسانه جاویدان فرش ایران انتشارتفرهنگسرای میر دشتی 1389 صص 57-58
0 